De voormalige Sacramentskerk in Tilburg is ontworpen door architect Van Beek in het interbellum van de 20e eeuw. Het gebouw is aan de eredienst onttrokken en een voorbeeld van de complexe transformaties die kerkelijke gebouwen als gevolg van decennia van secularisatie ondergaan. Het zijn veelal beeldbepalende gebouwen, die de geestelijke en vaak ook fysieke kern vormen van een soort samenleving dat welhaast verdwenen lijkt. De Franse term lieu de memoire is treffend voor de sterk veranderende rol van kerken en kerkgenootschappen in de moderne samenleving. Tilburg, dat ruim vijftig kerken en kloosters telt, is een stad waar die transformatie tot de fysieke kenmerken behoort. De teloorgang van de textielindustrie vanaf de jaren ’50 van de vorige eeuw en de daaropvolgende ontkerkelijking, hebben een proces van stedelijke (her)ontwikkeling gestimuleerd, dat tot op de dag van vandaag doorgaat.
De verwijdering van de spits en de daaropvolgende sluiting van de Sacramentskerk aan het begin van deze eeuw passen naadloos in die beweging. Dat geldt ook voor het verzet ertegen, van omwonenden en cultuurliefhebbers. Zij wijzen op de bijzondere architectuur, op het feit dat een zusterkerk van architect Van Beek een rijksmonument is, op de kunsthistorische ensemblewaarde in de karakteristieke wijk uit de jaren ’30. Als dat allemaal niet mag baten wordt de voorgenomen sloop na een langdurig proces gedeeltelijk voorkomen. Het vooraanzicht van de kerk wordt behouden, op de plaats waar zich het schip, de absis en de zijbeuken bevonden worden woningen gebouwd, ontworpen door architect Thomas Bedaux. In de toren en de zijkapellen worden eveneens woningen gerealiseerd, ook van de hand van Bedaux.
De stichting Spits Armhoefse Akkers heeft als belangrijkste doelstelling ervoor te zorgen dat op de toren van de voormalige Sacramentskerk aan de Ringbaan Oost te Tilburg, die herbestemd is tot woning, een spits wordt gerealiseerd. Een constructie die recht doet aan de oude vormgeving en aan het historische, stedenbouwkundige belang, maar op een eigentijdse manier beeldbepalend is. De stichting werkt voor dat doel samen met de verbouwend architect en de bewoners van de toren en stemt de plannen af met de gemeente Tilburg, die zich achter de voorstellen heeft geschaard. De inzet van de stichting is om middelen te verwerven en te beheren waarmee de bouw van een nieuwe spits vorm kan krijgen. De stichting zet zich ook in om een deugdelijke beheersvorm voor de nieuwe spits te realiseren.
Missie en strategie
De Buurtraad Armhoefse Akkers en de daaraan gelieerde werkgroep Kerk en Klooster hebben sinds ruim 15 jaar getracht de Sacramentskerk aan de Ringbaan Oost in Tilburg te behouden. Omdat de buurt het een waardevol gebouw vindt, een lieu de memoire dat al beeldbepalend was in de uitbreidingsplannen die stedenbouwkundige ir. Johan Rückert tekende in de jaren ’20 van de vorige eeuw. Krommende assen – in dit geval de Nieuwe Bosscheweg – met aan het uiteinde een monumentaal pand.
De buurt heeft zich aanvankelijk beijverd om het gebouw te behouden en van een monumentale status te voorzien. Dat lag zeer in de rede omdat een volstrekt vergelijkbare kerk uit de jaren ‘30 van architect Van Beek in Eindhoven de status van Rijksmonument heeft. De inspanningen van de buurt om dit beeldbepalend ensemble voor de buurt en voor de stad – waar al zeer veel gesloopt is – te behouden hebben altijd mogen rekenen op steun van alle politieke fracties in Tilburg.
Toen in 2017 duidelijk werd dat behoud van het gehele gebouw niet haalbaar was, maar volledige sloop kon worden voorkomen, heeft de buurtraad ingestemd met behoud van de voorzijde en met partieel herbestemmen. In dat kader is een voorstel ontwikkeld om het ensemble, waarvan het vooraanzicht bewaard blijft, te voorzien van een nieuwe spits. Dat, omdat dit onderdeel wezenlijk is voor het beeldbepalend karakter van het gebouw.
Er is na een competitie een voorstel geselecteerd van architect Ten Brink, dat de contouren van de oude spits volgt en instemming heeft van het overgrote deel van de buurtbewoners, en van de lezers van het Brabants Dagblad, die door de krant om hun mening werd gevraagd. Het oogmerk is om de spits conform ontwerp Ten Brink op te richten, zodanig duurzaam dat het onderhoud op lange termijn tot een minimum beperkt kan blijven. Hiertoe zal de stichting samenwerken met architecten, constructeurs en bedrijven en overeenkomsten afsluiten die een duurzaam, onderhoudsarm beheer garanderen. Voor het doel zet de stichting zich in om de benodigde gelden te verwerven via landelijke, regionale en lokale fondsen, subsidies en crowdfunding.